Płatności alimentacyjne to obowiązek, do przestrzegania którego zobligowany jest np. rodzic. Niestety, nie zawsze jest on realizowany. Art. 209 Kodeksu karnego stanowi o tym, na jaką sankcję może liczyć osoba, która uchyla się od wykonania świadczenia alimentacyjnego.
Alimenty to obowiązek dokonywania płatności w wysokości ustalanej przez sąd. Są one orzekane zazwyczaj w przypadku nieletniego dziecka. Niestety, obowiązek ten nie zawsze jest spełniany. Przeprowadzono już wiele procesów wobec nierzetelnych płatników. Jak wygląda ta kwestia w świetle prawa? Kluczowy jest artykuł 209 Kodeksu karnego. Jeśli ten temat cię zainteresował, zapraszamy do lektury.
Obowiązek alimentacyjny i uchylanie się od wyroku. Podstawa prawna
Niealimentacja, tj. uchylanie się od wyroku, jest prawnie zabroniona. Mamy z nią do czynienia, gdy nieuiszczanie alimentów naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych we własnym zakresie. Jest to czyn, którego uporczywe popełnianie grozi odpowiedzialnością w świetle kk. Sąd może ukarać przestępcę alimentacyjnego, któremu grozi nawet kara pobawienia wolności.
Artykuł 209 kk – podstawy prawne
Kwestie te reguluje Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku, a konkretnie – artykuł 209 Kodeksu karnego. Zgodnie z jego zapisami, karę może otrzymać osoba uchylająca się od obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem (wyrokiem) sądowym.
Artykuł 209 Kodeksu karnego, czyli niepłacenie alimentów
Jak już powiedzieliśmy, jednym z ważniejszych zapisów w tym zakresie jest art. 209 § 1. kk. Wynika z niego, że alimentacja jest obligatoryjna. Osoba, wobec której orzeczono obowiązek alimentacyjny, musi jako sprawca przestępstwa liczyć się z tym, że w przypadku uchylania się od wyroku podlega grzywnie.
Według art. 209 § 1a w skrajnych wypadkach należy się liczyć nawet z wyrokiem ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Sankcje są możliwe, jeśli dana osoba w uporczywy sposób lekceważy wyrok sądowy. Kara więzienia grozi, jeśli przestępca naraża drugą osobę na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (§ 1a).
Art. 209 Kodeksu karnego. Postępowanie wobec przestępcy alimentacyjnego
Nierzadko terminowe regulowanie płatności z tytułu świadczenia alimentacyjnego jest trudne. Jeśli takie zdarzenie występuje sporadycznie, nie sposób mówić o przestępstwie. Osoba zobowiązana do regulowania alimentów nie może jednak przyczyniać się do pogorszenia standardów życiowych podopiecznego.
Podczas oceny kluczowa jest wysokość świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie przekroczy termin określony w ustawie. Do sytuacji zabronionej dochodzi, gdy uchylanie się od obowiązku zdarza się nagminnie. Zgodnie z artykułem 209 (209 §1a oraz 1) dzieje się tak, gdy:
- wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń ustalonych w ugodzie lub orzeczeniu sądowym;
- opóźnienie w regulowaniu świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.
Sąd Najwyższy i nowelizacja przepisów. Kiedy niealimentacja jest przestępstwem?
Precyzyjne określenie kryteriów ukarania przestępcy to bardzo ważna kwestia. Wcześniej bowiem zdarzało się, że obrońca bronił oskarżonego, twierdząc, że działanie klienta nie było „uporczywe”. Niezbędne zmiany w tym zakresie wprowadziła nowelizacja przepisów (została ona wdrożona przez Sąd Najwyższy 31 stycznia 2017 roku).
Uchylanie się od płacenia alimentów – czy zawsze grozi kara pozbawienia wolności?
Ściganie przestępstwa niealimentacji nie zawsze kończy się więzieniem. Niełożenie na utrzymanie dziecka, według ustaleń zgodnych z ugodą z zawartą przed sądem albo innym organem, może skończyć się inaczej niż na sali sądowej.
Odpowiednie zapisy znajdują się w § 4 oraz § 5 ustawy. Zgodnie z § 4 ukaraniu „nie podlega […] sprawca przestępstwa […], który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty”.
Artykuł 209 Kodeksu karnego zawiera w § 5 kolejny warunek, który umożliwia uniknięcie sankcji. Organ orzekający „[…] odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa […] uiścił w całości zaległe alimenty”.
Jeśli wina i społeczna szkodliwość czynu jest wyjątkowo ciężka, sąd nie powinien odstąpić od ukarania.
Na czyj wniosek rozpoczyna się postępowanie? Kiedy na mocy kk ściganie przestępcy odbywa się z urzędu?
Kwestia ta została uregulowania w art. 209 § 2 kodeksu. Według pkt 2. postępowanie wobec osoby, która uchyla się od wykonania obowiązku, może nastąpić na wniosek:
- pokrzywdzonego;
- organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
Warty uwagi w tym kontekście jest § 3. Wynika z niego, że możliwe jest ściganie sprawcy z urzędu. Ściganie z urzędu dotyczy sytuacji, w której osobie pokrzywdzonej zostały przyznane świadczenia alimentacyjne i są one wypłacane przez odpowiedni fundusz. Taka decyzja jest podejmowana w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów (§ 1 §1a).
Środki wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji przestępcy to sytuacja, która ma miejsce, gdy osoba objęta obowiązkiem alimentów formalnie nie posiada dochodów ani majątku.
Podsumowanie
Niestety, nierzetelni płatnicy alimentów to w Polsce częste zjawisko. Według BIG nawet 300 tysięcy osób w Polsce nie wypełnia nakazu sądowego. Na szczęście – jeśli działanie ma celowy charakter – sprawca musi liczyć się z sankcjami. Konsekwencje obowiązujące w takiej sytuacji opisuje artykuł 209 kk.
Zobacz także:
- Artykuł 207 Kodeksu karnego – znęcanie się i przemoc w rodzinie. Na czym polega to przestępstwo? Co mówi art. 207 Kodeksu karnego?
- Artykuł 286 Kodeksu karnego – co grozi za przestępstwo oszustwa i wyłudzenia mienia?
- Czego dotyczy artykuł 190 Kodeksu karnego? Czy groźby według art. 190 k.k. są karalne? Czym jest przestępstwo przeciwko wolności człowieka?
- Artykuł 60 Kodeksu karnego – kiedy możliwe jest nadzwyczajne złagodzenie kary i kim jest mały świadek koronny?
- Artykuł 191 Kodeksu karnego, czyli zapis o zmuszaniu lokatora do opuszczenia mieszkania przez utrudnianie korzystania z lokalu
- Artykuł 212 Kodeksu karnego – czy zniesławienie według art 212 kk jest przestępstwem?
