Wolność słowa to fundament demokracji, ale co wówczas gdy słowa ranią, dzielą, sprawiają, że za ich pomocą inny używają przemocy? Kiedy wyrażane poglądy przestają cieszyć się ochroną wolności słowa i stanowią przestępstwo? – pyta adw. Arkadiusz Szymański z kancelarii Zemła Szymański Adwokaci sp. j.
Konstytucyjne gwarancje i ich granice
Na wstępie warto przypomnieć, że wolność słowa gwarantuje nam Konstytucja RP.\
Art. 54 § 1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) stanowi: Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
Prawo do wolności wyrażania słowa gwarantują nam także regulacje międzynarodowe tj. art. 10 ust. 1 Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych wartości.
Mimo powyższych regulacji należy pamiętać, że wolność słowa nie jest absolutna. Jej ograniczenia wynikają z konieczności ochrony dóbr osobistych, reputacji i godności człowieka.
Polskie prawo przewiduje odpowiedzialność karną za zniesławienie i zniewagę, co ma na celu ochronę dóbr osobistych jednostek. ięcej informacji na temat odpowiedzialności karnej i granic wolności słowa można znaleźć na stronie kancelarii: https://zemla-szymanski.pl/.
Zniesławienie i zniewaga to przestępstwa przeciwko czci i godności jednostki.
Zniesławienie to przestępstwo uregulowane w art. 212 k.k. § 1 powyższego przepisu stanowi, że Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Zniewaga to przestępstwo uregulowane w art. 216 k.k. § 1 tego przepisu stanowi, że Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Przedmiotem czynności wykonawczej zniesławienia może być osoba, grupa osób, instytucja, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Znieważyć można natomiast jedynie osobę fizyczną.
Granica między krytyką a przestępstwem
Czynność sprawcza zniesławienia polega na pomawianiu o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego do danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.
Przestępstwo znieważenia sprowadza się do zachowań sprawcy, które wyrażają pogardę dla innej osoby, w szczególności mają poniżyć ją, uwłaczać godności oraz sprawić, aby poczuła się obrażona. Warto podkreślić, że nie stanowi zniewagi krytyka, negatywna opinia dotycząca osoby, jeżeli nie przybierają one formy lub treści znieważającej.
Jak można dostrzec niejednokrotnie trudno postawić granicę pomiędzy dopuszczalną krytyką/negatywną opinią a zniesławieniem czy zniewagą.
Krytyka nie powinna być złośliwa i mieć na celu zaszkodzenia komuś, lecz powinna mieć na celu przedstawienie oceny bądź opinii.
W kontekście zniesławienia krytyka przestaje być dozwolona, wówczas gdy pomawia o nieprawdzie lub przedstawia wątpliwe fakty, które mogą kogoś poniżyć bądź narazić na utratę zaufania.
Z kolei odnoszą się do zniewagi, przez znieważenie należy rozumieć wszelkie zachowania sprawcy, które w sposób demonstracyjny wyrażają pogardę dla innej osoby, a w szczególności mają poniżyć jej godność osobistą i sprawić, by poczuła się dotknięta lub obrażona
Warto podkreślić, że znieważenie może być dokonane słowem, pismem, drukiem, wizerunkiem (np. karykaturą), a nawet gestem.
Oba te czyny ścigane są z oskarżenia prywatnego. Dopiero sformułowanie prywatnego aktu oskarżenia i wniesienie go przed sąd właściwy do rozpoznania sprawy umożliwia dochodzenie swych praw w postępowaniu karnym.
Zatem czy za wpisy w Internecie można ponieść odpowiedzialność karną?
Tak, za wpisy w Internecie można ponieść odpowiedzialność karną – zarówno za przestępstwo zniesławienia, zniewagę, jak i inne przestępstwa. Internet jako forum wymiany i konfrontacji zdań pomiędzy jego użytkownikami może stanowić medium za pośrednictwem którego doszło do popełnienia czynu zabronionego.
Materiał promocyjny
