Prawo finansowe reguluje wiele zagadnień newralgicznych z punktu widzenia aparatu państwowego, rynku finansowego (kapitałowego) oraz dochodów budżetowych. Czym konkretnie zajmuje się ta dziedzina prawa? Przeczytaj poniższy tekst, by poznać odpowiedź.
Sprawnie funkcjonujący system finansów jest niezbędny w każdym nowoczesnym państwie. Dzięki temu administracja państwowa może realizować zadania określone w Konstytucji RP oraz innych przepisach. Aby jednak możliwe było skuteczne działanie w tym zakresie, niezbędne jest opracowanie odpowiedniego ustawodawstwa. Jeśli nie zajmujesz się zawodowa finansami i prawo finansowe to dyscyplina, która jest ci obca, nasz artykuł powie ci więcej o polskich przepisach w tym zakresie.
Zakres prawa finansów publicznych w Polsce
Prawo finansowe w Polsce obejmuje swoim zakresem liczne zagadnienia. Dzięki niemu możliwe jest unormowanie procesów związanych z gospodarką finansową państwa oraz systemem finansów publicznych. Opisywana gałąź prawna reguluje między innymi sposób, w jaki należy przygotować budżet państwa, czyli zestawienie planowanych dochodów i wydatków w danym okresie (w Polsce przygotowuje się budżety roczne).
Prawo finansowe. Jakie akty prawne wchodzą w jego skład?
Prawo finansowe obejmuje liczne i różnorodne dziedziny prawa. Zalicza się do nich między innymi takie obszary jak prawo:
- budżetowe;
- celne;
- rynku finansowego;
- podatkowe.
Co obejmuje każde z powyższych zagadnień?
Budżet
Ustawodawstwo w tym obszarze to między innymi ustawy budżetowe, w których znajdują się dokładne informacje na temat struktury dochodów i rozchodów państwa na dany rok. Przepisy w tym zakresie pokazują, jakie są przepływy finansowe w odniesieniu do sektora:
- rządowego;
- jednostek samorządu terytorialnego (województw, powiatów oraz gmin);
- ubezpieczeń społecznych, czyli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasy Rolniczej Ubezpieczeń Społecznych (KRUS).
W ramach każdego z tych obszarów konieczne jest zadbanie o aspekt:
- dochodowy, przez co rozumie się przejrzyste reguły opodatkowania osób fizycznych oraz przedsiębiorstw,
- wydatkowy, czyli zaplanowanie działań w zakresie gospodarki finansowej. Dzięki temu państwo będzie mogło prowadzić działania w różnych obszarach (edukacja, służba zdrowia to tylko niektóre z nich).
Cła
Ustawodawstwo celne, będące częścią prawa finansowego, reguluje kwestie związane z przywozem oraz wywozem towarów w ramach obrotu gospodarczego międzynarodowego. Określa się w nim w szczegółowy sposób obowiązki ciążące na przedsiębiorstwach. Zalicza się do nich m.in. wymóg opłacania cła i prowadzenie stosownej dokumentacji transportowej, która pozwoli na wiarygodne ustalenie wysokości opłat. Ważny jest także nadzór ze strony odpowiednich organów, czyli agencji celnych.
Rynek kapitałowy
Ważnym elementem jest także prawodawstwo w zakresie rynku kapitałowego. Obejmuje ono kwestie dotyczące obrotu instrumentami finansowymi na rynku publicznym (akcje czy obligacje).
Oprócz tego prawodawstwo finansowe normuje sposób funkcjonowania systemu bankowego w kraju. Kluczowa jest tu przede wszystkim Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, która reguluje:
- zasady funkcjonowania i tworzenia banków komercyjnych;
- sposób prowadzenia rachunków bankowych;
- procedury w zakresie udzielania kredytów i innych produktów finansowych przez banki;
- zakres odpowiedzialności banków.
Ważne są także przepisy dotyczące ubezpieczeń. Niezwykle istotna jest tu Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.
Podatki
Bardzo ważną część prawa finansowego stanowią również regulacje w zakresie opodatkowania osób fizycznych i prawnych. Zalicza się tu między innymi ordynacja podatkowa oraz akty prawne dotyczące obciążeń dochodowych (ustawy o podatku PIT oraz CIT), a także podatku od towarów i usług (VAT).
Przepisy prawa podatkowego obszarze normują przede wszystkim sposób, w jaki należy naliczać zobowiązania publicznoprawne oraz dokonywać ich poboru.
Ponadto, wiele miejsca poświęcono także temu, jak powinno się stosować ulgi czy ujmować koszty uzyskania przychodu zmniejszające podstawę opodatkowania.
Czym charakteryzuje się polskie prawo finansowe publiczne?
Prawo finansowe należy do gałęzi prawa publicznego, a jego celem jest ochrona interesu publicznego i unormowanie sposobu działania instytucji państwowych oraz samorządowych. Dla porównania, prawo prywatne (w tym np. cywilne) reguluje stosunki między firmami oraz konsumentami.
Ponadto, akty prawne z zakresu finansowego prawa publicznego mają charakter władczy i są egzekwowane przez tzw. przymus państwowy. Jest to sytuacja odmienna niż w przypadku prawa prywatnego zakładającego równorzędność stron umowy.
Represyjność przepisów tej dziedziny prawa
Z zasad tych wynika jeszcze jedna reguła, czyli represyjność przepisów zawartych w prawie finansowym. Aparat państwowy oraz organy jednostek samorządu terytorialnego dysponują instrumentami pozwalającymi na ściągnięcie należności. Mogą być to np. sankcje natury finansowej, a w skrajnych wypadkach nawet pozbawienie wolności. Inaczej jest w przypadku prawa cywilnego, w którym sankcje są określane głównie w umowach cywilnoprawnych zawieranych między stronami.
Choć niektóre obszary wchodzące w skład prawa finansowego są czasem niedoceniane, to w rzeczywistości całe ustawodawstwo jest ważne z punktu widzenia państwa i społeczeństwa. Przepisy te zapewniają finansowanie systemu ubezpieczeń społecznych, administracji samorządowej czy banków. Warto przy tym mieć na uwadze, że krajowe prawo finansowe jest w coraz większym stopniu związane z normami obowiązującymi w Unii Europejskiej oraz realizowanymi przez nią działaniami, w tym np. Wspólną Polityką Rolną. Jest to widoczne szczególnie w przypadku regulacji podatkowych i celnych.
Zobacz także:
- Zasiłek pogrzebowy jako pomoc finansowa w organizacji pogrzebu
- Prawo bankowe – czego dotyczy? Jaka ustawa reguluje te przepisy? Czy ustawa Prawo bankowe wpływa na kredytobiorców?
- Zaskarżenie uchwały rady gminy – skarga na akt prawa miejscowego
- Prawo rodzinne i opiekuńcze. Jakie są regulacje w tym zakresie i jakich spraw dotyczy ta gałąź prawa?
- Czym jest prawo podatkowe? Podstawowe informacje o przepisach wchodzących w skład prawa podatkowego
- Prawo bankowe wg dziennika ustaw
