Prawo administracyjne ma za zadanie określać ramy działania administracji publicznej. Jednak jego rola nie ogranicza się do kształtowania organizacji i zachowań instytucji państwowych czy unijnych. Dowiedz się więcej!
Prawo administracyjne to jedna z bardziej rozbudowanych gałęzi prawa wewnętrznego. Definiuje kompetencje i uprawnienia ustrojowych organów administracji publicznej, ma także wpływ na dziedziny związane z postępowaniem cywilnoprawnym czy prawem karnym. W ostatnich latach zwiększa się jego rola w ochronie danych osobowych. Generalnie im większy poziom interwencjonizmu instytucji publicznych, tym bardziej rozbudowuje się prawo administracyjne. W zamierzeniu tworzenie kolejnych procedur ma ujednolicić reguły prawa i postępowania administracji państwowej, innych podmiotów prawnych oraz osób fizycznych.
Czym jest prawo administracyjne?
Encyklopedie prawa oraz kolejne wydania podręczników akademickich podają wiele różnych definicji. A to dlatego, że prawo administracyjne obejmuje wiele różnych zagadnień. Nie ma jednolitego kodeksu, a wynikające z niego kompetencje pozostają rozproszone pomiędzy instytucje różnego szczebla. Część zadań przejęły organy Unii Europejskiej, kolejnymi zajmuje się administracja rządowa, a jeszcze inne wykonują samorządy terytorialne.
Jakie kwestie reguluje prawo administracyjne?
Prawo administracyjne to niezwykle rozbudowana część prawa publicznego. Niejednokrotnie modyfikowana pod bieżące potrzeby polityczne, co przyczynia się do powstawania kolejnych luk legislacyjnych oraz niejednoznacznej interpretacji przepisów prawa przez prawników, urzędy, a nawet sądy. Prawo administracyjne obejmuje m.in.:
- przepisy proceduralne;
- przepisy kontrolne nad administracją publiczną (państwowe inspekcje, urzędy kontrolne, sądy administracyjne, zakres kontroli społecznej);
- ochronę środowiska;
- ochronę danych osobowych;
- prawo budowlane;
- kwestie bezpieczeństwa i porządku publicznego;
- swobody i wolności obywatelskie;
- dostępność i zakres korzystania z dóbr publicznych;
- ramy prowadzenia działalności gospodarczej;
- prawo łowieckie;
- prawo morskie;
- prawo lotnicze;
- prawo oświatowe;
- prawo nieruchomości.
Sprawdź także: https://agropedia.pl
Podział prawa administracyjnego w Polsce
Stan prawny bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie administracji publicznej oraz codzienne życie obywateli. Prawo administracyjne reguluje wzajemne relacje organów państwowych, podmiotów prawnych oraz osób fizycznych w zakresie, którego nie normują pozostałe dziedziny prawa. Z tego względu stosuje się podział na następujące dziedziny:
- prawo administracyjne ustrojowe – normalizuje działanie oraz określa strukturę całej administracji publicznej;
- prawo administracyjne materialne – reguluje wzajemne prawa i obowiązki osób fizycznych, osób prawnych oraz urzędów powoływanych na mocy ustroju państwa;
- prawo administracyjne procesowe – precyzuje tryb działania oraz wymogi formalne poszczególnych czynności administracyjnych.
Najważniejsze normy prawa administracyjnego
Dotyczą praktycznie każdej dziedziny życia. Nawet jeśli tego nie odczuwasz, to i tak codziennie wiele rzeczy robisz zgodnie z prawem administracyjnym. Poszczególne normy najczęściej klasyfikuje się w ten sam sposób, w jaki dzieli się całą tę dziedzinę prawa publicznego.
Prawo administracyjne ustrojowe
Określa, na jakich zasadach funkcjonuje państwo. Podstawowym zadaniem administracyjnego prawa ustrojowego jest ustalenie sposobu powoływania urzędników, struktury poszczególnych instytucji oraz wzajemnych stosunków pomiędzy nimi. Wpływa również na działalność obywateli. Dotyczy głównie takich organów, jak:
- sądy i trybunały;
- administracja centralna – prezydent, rząd, premier;
- urzędy gminne, powiatowe, wojewódzkie;
- publiczne zakłady administracyjne;
- jednostki pomocnicze;
- związki zawodowe;
- organizacje podmiotów gospodarczych;
- stowarzyszenia i fundacje;
- organizacje pozarządowe.
Prawo administracyjne materialne
Reguluje korzystanie z rzeczy i świadczeń publicznych. Niektóre normy wynikają z aktów administracyjnych, inne ze stosowania bezpośredniego bez konieczności tworzenia jakiegokolwiek dokumentu. W pewnych przypadkach to organy administracji publicznej zobowiązane są do określonego działania materialno-technicznego. Ta gałąź prawa administracyjnego dotyczy na przykład:
- transportu publicznego (drogi, kolej, komunikacja miejska, ruch lotniczy);
- dopuszczalnego sposobu korzystania z określonego typu wód i zbiorników wodnych;
- norm środowiskowych dla poszczególnych branż;
- pomocy społecznej, w tym świadczeń pieniężnych;
- działalności charytatywnej;
- funkcjonowania oświaty i systemu szkolnictwa;
- działalności bibliotek, muzeów, teatrów i innych instytucji kultury;
- ochrony zabytków;
- zarządzania kryzysowego;
- uprawnień służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Prawo administracyjne procesowe
Określa wymogi formalne, jakie muszą zostać spełnione podczas poszczególnych czynności administracyjnych. Jeśli którakolwiek ze stron nie dochowa wytycznych zawartych w prawie administracyjnym, można zakwestionować ważność tych procesów. A także skutki prawne, jakie wywołały – najwyższą instancją, która rozstrzyga takie wątpliwości, jest Naczelny Sąd Administracyjny. Przykładami takich postępowań mogą być:
- zawarcie małżeństwa;
- wydanie dokumentów tożsamości, prawa jazdy, paszportu;
- przebieg egzaminów koniecznych do zdobycia uprawnień;
- uznanie, nadanie bądź utrata obywatelstwa;
- przyznanie statusu uchodźcy;
- organizowanie imprez masowych, rytuałów kultu religijnego;
- rejestracja partii politycznej;
- składanie wniosków oraz skarg do sądów i pozostałych urzędów.
Źródła prawa administracyjnego w Polsce
Jest ich wiele, a ustawa Kodeks postępowania administracyjnego z 14 czerwca 1960 roku (wraz z późniejszymi zmianami) to tylko jeden spośród istotnych aktów prawnych dla tej dziedziny. Tworzenie prawa administracyjnego trwa praktycznie przez cały czas – i to na wielu różnych poziomach. Ważne zapisy znajdują się między innymi w:
- Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
- umowie akcesyjnej i traktatach unijnych;
- ratyfikowanych umowach międzynarodowych;
- ustawach parlamentarnych;
- rozporządzeniach;
- aktach prawa miejscowego;
- statutach;
- regulaminach.
Prawo administracyjne – prawa i obowiązki obywateli i organów administracji publicznej
Kształt powinności oraz zobowiązań precyzują – czasami niewystarczająco dokładnie – poszczególne przepisy. Kolejne akty prawne powinny uwzględniać pewne nadrzędne wartości. Kluczowymi zasadami w prawie administracyjnym są:
- praworządność i legalizm;
- demokratyzm;
- klarowny wpływ na centralizację i decentralizację administracji;
- pomocniczość (subsydiarność);
- współmierność (proporcjonalność);
- wspieranie zrównoważonego rozwoju;
- kompetencyjność;
- aktywny udział obywateli w zarządzaniu;
- jawność działań organów publicznych;
- efektywność wdrażanych zmian;
- współdziałanie stron.
Nikt nie jest w stanie przewidzieć, w jakim kierunku zmieni się prawo administracyjne w przyszłości. Znajomość jego przepisów – przy dużym stopniu złożoności – niewątpliwie ułatwia poradzenie sobie z rozmaitymi sytuacjami. Również dlatego prawnicy specjalizujący się w prawie administracyjnym tak wysoko wyceniają swoje usługi.
Zobacz także:
- Zaskarżenie decyzji administracyjnej – jak wnieść odwołanie od decyzji?
- Zaskarżenie pozwolenia na budowę – odwołanie od decyzji o pozwoleniu na budowę domu
- Prawo wewnętrzne – hierarchia aktów prawnych w państwie. Jakie organy administracji publicznej tworzą prawo krajowe?
- Jakie kwestie są regulowane przez polskie prawo finansowe? Finanse i publiczne prawo bankowe.
- Prawo materialne : definicja i przykłady jego stosowania
- Prawo cywilne w Polsce. Podstawy prawne kodeksu cywilnego, część ogólna i postępowanie cywilne w praktyce
