Kodeks wykroczeń jest ustawą z dnia 20 maja 1971 roku. Jako uzupełnienie Kodeksu karnego zawiera wykaz czynów o mniejszej szkodliwości społecznej oraz kar obowiązujących za ich popełnienie. Jak wygląda Kodeks wykroczeń i co zawiera?
Prawo karne mówi o odpowiedzialności za czyn zabroniony, którego popełnienie prowadzi do wyrządzenia szkody społecznej. Akt prawny, jakim jest Kodeks karny, zawiera opis czynów o znacznej szkodliwości społecznej. Sam Kodeks wykroczeń zajmuje się działaniami o znikomej lub niewielkiej szkodliwości. Zgodnie z § 1 art. 1 tego kodeksu odpowiedzialności za wykroczenie podlega osoba, która dopuszcza się czynu zabronionego obowiązującą ustawą – grozi za to kara aresztu, ograniczenia wolności, grzywny lub nagany.
Kodeks wykroczeń – czym jest wykroczenie?
Wykroczeniem nazywa się zachowanie, poprzez które dochodzi do złamania zasad prawa. Z uwagi na ich mniejszą wagę (w przeciwieństwie do przestępstw) nie zostają one zapisane w żadnym rejestrze – wyjątkiem są wykroczenia drogowe. Wykroczenie charakteryzuje również łagodniejsza karalność.
Zarówno wykroczenie, jak i przestępstwo są procederami zabronionymi przez ustawę, za które przewidziana została określona kara. Są to zachowania, które prowadzą do wyrządzenia szkody o mniejszym lub większym znaczeniu i zostały wyrządzone umyślnie bądź nieumyślnie. Wykroczenie podobnie jak przestępstwo jest działaniem zawinionym, co oznacza, że popełniającemu je można przypisać odpowiedzialność. Do wykroczenia może dojść na skutek określonego działania, ale także zaniechania.
Każde wykroczenie jest społecznie nieakceptowalne.
Kodeks wykroczeń a odpowiedzialność karna
Odpowiedzialność za wykroczenie ponosi osoba, która ukończyła 17 lat i działała na terytorium Polski, na statku wodnym lub powietrznym, jeśli przepisy nie stanowią inaczej. Zagrożone karą jest działanie podejmowane w sposób zarówno świadomy, jak i nieświadomy. Ustawodawca przewidział również kary za usiłowanie, podżeganie, a także pomocnictwo w wykroczeniu. Warunkiem wymierzenia kary dla takiej osoby jest konieczność dokonania czynu przez sprawcę.
Nakładanie grzywny
Jako przykład postępowania w sprawie o wykroczeniu można podać tzw. postępowanie mandatowe. Zasady jego prowadzenia zawiera Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Funkcjonariusz może nałożyć mandat, gdy sprawcę schwytano podczas popełniania wykroczenia lub bezpośrednio po jego spowodowaniu. Osobę odpowiedzialną można także skazać na karę mandatu pod jej nieobecność, jeśli zostanie stwierdzone wykroczenie oraz da się z całą pewnością ustalić jego sprawcę.
Funkcjonariusz może stwierdzić spowodowanie wykroczenia naocznie lub w wyniku korzystania z urządzeń pomiarowych. Ukarany ma prawo do odmowy przyjęcia mandatu, jednak w takim przypadku istnieje wymóg skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.
Sąd może uchylić mandat, ale tylko wtedy, gdy nie stwierdzi naruszenia prawa. Taryfikator mandatów znajduje się w ustawie Prawo o ruchu drogowym.
Nagana
Nagana jako środek służący ukaraniu może zostać użyta jedynie, gdy zachodzą określone okoliczności – biorąc pod uwagę charakter postępku oraz warunki osobiste sprawcy można stwierdzić, iż będzie to wystarczająca kara. Nie można nałożyć kary nagany na sprawcę wykroczenia o charakterze chuligańskim.
Ograniczenie wolności
Prawo wykroczeń zakłada wymierzenie takiej kary na okres 1 miesiąca (art. 20 § 1). W tym czasie skazany nie może zmienić miejsca stałego pobytu bez zgody sądu, musi wykonywać pracę wskazaną przez organy oraz udzielać wszelkich informacji na temat odbywania kary. Jednocześnie stosuje się odpowiednio: nieodpłatne prace społeczne, potrącenia z wynagrodzenia, naprawienie wyrządzonej szkody, przeproszenie pokrzywdzonego.
Kara pozbawienia wolności
Akt prawny, jakim jest Kodeks wykroczeń, zakłada również, że na sprawcę możne zostać nałożona kara pozbawienia wolności na czas od 5 do 30 dni. Nie należy jej udzielać, jeśli warunki osobiste tegoż uniemożliwiają jej odbycie.
Kodeks wykroczeń a orzekanie środków karnych
Sąd może również orzec tzw. środek karny, który jest tzw. dodatkową karą. Będzie on zastosowany, jeśli tak stanowi przepis szczególny. Zalicza się do nich:
- zakaz prowadzenia pojazdów;
- przepadek przedmiotów;
- nawiązka;
- obowiązek naprawienia szkody;
- podanie orzeczenia o karze do wiadomości publicznej.
Orzekanie kary za postępowanie określone w § 1
Przepis art. 33 mówi, że organ orzekający wymierza karę według własnego uznania, biorąc pod uwagę ustawę obowiązującą, oceniając stopień społecznej szkodliwości działania sprawcy. Istotne znaczenie ma rodzaj i rozmiar szkody, stopień winy, pobudki, a także sytuacja osoby dopuszczającej się przewinienia i sposób jego postępowania przed i po dopuszczeniu się niedozwolonego czynu. Wymiar sprawiedliwości może również wziąć pod uwagę tzw. okoliczności łagodzące określone w art. 33 § 3. Należą do nich:
- ciężkie warunki rodzinne i osobiste sprawcy;
- silne wzburzenie spowodowane krzywdzącym stosunkiem do popełniającego czyn;
- nienaganne postępowanie przed wydarzeniem;
- podejmowanie starań o naprawę wyrządzonej szkody.
Kodeks wykroczeń a zasady orzekania kary
Zasady zasądzania kary za naruszenie porządku prawnego opisuje § 1 i 2 art. 2 k.w. Jeśli w trakcie zasądzania kary obowiązuje inna ustawa niż w momencie popełnienia przewinienia, stosowane są przepisy aktualne. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nieobowiązujące już przepisy byłyby korzystniejsze dla osoby sądzonej. Jeżeli nowa ustawa nie uznaje danego zdarzenia za podlegające karze, należy postępować zgodnie z aktualnym zapisem.
Różnice pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem są dość oczywiste, warto jednak pamiętać, że każdy z tych postępków traktowany jest jako podlegający karze. Sposób przeprowadzania postępowania regulują odpowiednie przepisy – Kodeks karny oraz Kodeks wykroczeń.
Zobacz także:
- Kodeks wykroczeń art 92: czym jest wykroczenie drogowe
- Kodeks karno skarbowy – kiedy powstał? Czego dotyczy? Czym jest wykroczenie i przestępstwo skarbowe?
- Artykuł 54 Kodeksu wykroczeń – za co możesz dostać mandat, co warto wiedzieć o przepisach porządkowych?
- Kodeks karny a jazda po alkoholu
- Artykuł 135. Kodeksu wykroczeń – ile wynosi grzywna?
- Kodeks karny – jak wygląda zbiór przepisów regulujących zasady odpowiedzialności karnej?
