Kodeks postępowania administracyjnego reguluje sposób przeprowadzania postępowania przed organami administracji publicznej. Wydawanie zaświadczeń, składanie skarg i petycji, spory o własność – sprawdź, jakie jeszcze kwestie reguluje Kodeks!
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku jest aktem prawnym wskazującym zasady prawidłowego przeprowadzania postępowań przed organami publicznej administracji. Nie tylko zawiera regulacje dotyczące sposobu rozstrzygania spraw, ale reguluje kwestie nakładania kar pieniężnych. Kodeks postępowania administracyjnego został podzielony na 10 działów. Zawiera również tzw. wyłączenia, czyli spis sytuacji, w których nie ma zastosowania. Postępowanie zawsze opiera się na określonych zasadach. Do najważniejszych zalicza się prawo do procesu, sądu, wnoszenia petycji, prawo do ochrony dóbr, jawnego i sprawiedliwego procesu oraz zasadę równości wszystkich wobec prawa.
Czym jest administracyjne postępowanie?
Jeśli organ został powołany do wydania aktu administracyjnego oraz jego wykonania, mamy do czynienia z wyżej wymienionym postępowaniem. Jest to również część prawa administracyjnego dotycząca sposobu wydawania i wykonywania aktów oraz uprawnień, jakie przysługują osobom otrzymującym wspomniane akty administracyjne. Stroną postępowania może być osoba prawna lub fizyczna, państwowa jednostka organizacyjna, a także organizacja społeczna bez osobowości prawnej. Ogólne postępowanie stosuje się w sprawach indywidualnych z zakresu administracji państwowej. Postępowanie jest dwuinstancyjne, co daje możliwość odwołania się od decyzji do organu wyższego instancją. Podstawowy podział dotyczący postępowań wygląda następująco:
- administracyjne postępowanie ogólne;
- wyłączenia;
- spory o właściwość;
- w sprawie wydawania zaświadczeń;
- w sprawie skarg i petycji.
Decyzja administracyjna
Decyzja jest aktem administracyjnym, a jej skutkiem powstanie obowiązku, uprawnienia lub zaniechania. Może ona rozstrzygać daną sprawę w części lub całości. Organ administracji publicznej reprezentuje państwo, a jego decyzja jest przejawem woli państwa. Adresatem decyzji jest obywatel państwa lub inny podmiot prawa. Przykładem często wydawanych decyzji jest pozwolenie na budowę lub decyzja o wydaniu prawa jazdy.
Co zawiera decyzja administracyjna?
Art. 107 Kodeksu określa, co powinna zawierać decyzja:
- oznaczenie organu administracyjnego oraz strony;
- datę wydania oraz przywołanie podstawy prawnej;
- rozstrzygnięcie sprawy oraz uzasadnienie faktyczne i prawne;
- informację o ewentualnej możliwości odwołania od decyzji;
- podpis pracownika organu wydającego decyzję;
- informację o możliwości wniesienia powództwa.
Czego nie reguluje KPA?
Kodeks zawiera również tzw. wyłączenia – opis sytuacji, w których zapisy kpa nie mają zastosowania. Znalazły się tu przede wszystkim:
- sprawy podatkowe;
- karne skarbowe;
- sprawy we właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych;
- sprawy podrzędności służbowej oraz organizacyjnej;
- sprawy naruszające immunitet dyplomatyczny.
Do spraw tych odnoszą się odrębne przepisy, a każdy z wymienionych problemów podlega pod swój akt prawny zawierający regulacje i informacje na temat rozstrzygania sprawy.
Wydawanie zaświadczeń
Postępowanie w sprawach wydania zaświadczeń jest traktowane jako postępowanie uproszczone. W celu uzyskania zaświadczenia strona zainteresowana musi złożyć stosowny wniosek. Procedura jest nieskomplikowana, gdyż nie występuje tu spór stron. Na odmowę wydania zaświadczenia przysługuje zażalenie.
Zasady postępowania
Każde postępowanie musi opierać się na solidnych podstawach, które określone są nie tylko w Kodeksie, ale przede wszystkim Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej czy Ordynacji Podatkowej. Do najważniejszych zasad, których musi przestrzegać organ prowadzący postępowanie, należą zasady ogólne:
- równego traktowania;
- sprawiedliwego, jawnego, szybkiego procesu;
- wnoszenia petycji;
- dwukrotnego rozpatrywania sprawy.
Działania administracji są kontrolowane, ma ona obowiązek przestrzegania tych samych przepisów prawa. Co ważne, administracja nie może w sposób przesadny ingerować w życie jednostki, co wynika z tzw. zasady proporcjonalności.
Spory o właściwość
Zdarza się, że dochodzi do niesnasek między organami administracji państwowej – pojawia się wątpliwość, który urząd ma kompetencje do załatwienia danej sprawy. W takiej sytuacji Kodeks wskazuje na organ właściwy do rozstrzygnięcia konfliktu – może to być organ wyższy instancją, sąd administracyjny lub minister właściwy. Wykaz szczegółowy organów znajduje się w § 1 art. 22 Kodeksu.
Szczególne postępowanie
Do wszczęcia postępowania szczególnego dochodzi jedynie w przypadku określonych, konkretnych sytuacji. Zalicza się do nich:
- postępowanie przed polskimi przedstawicielstwami dyplomatycznymi i konsularnymi;
- postępowanie dyscyplinarne.
Arbitraż jako sposób załatwienia sprawy
Przeprowadzenie mediacji polega na zbadaniu wszystkich okoliczności sprawy, poznaniu faktów i wyjaśnieniu sytuacji przy pomocy mediatora. Jest to sposób na szybsze i tańsze rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z obowiązującymi zasadami prawa. Pracują nad tym obie zainteresowane strony. Celem jest pozyskanie decyzji satysfakcjonującej dla stron postępowania. Art. 96a § 1 k.p.a informuje, kiedy arbitraż jest możliwy – kluczowy jest charakter sprawy. Najczęściej przeprowadza się go w przypadkach, gdy:
- strony mają sporne interesy;
- sprawa dotyczy wielu stron;
- występuje konflikt interesu indywidualnego i społecznego;
- pojawiły się trudności komunikacyjne między stronami;
- organ ma zamiar wydać postanowienie niekorzystne i spodziewa się odwołania.
W rezultacie mediacji może dojść do zawarcia ugody.
Kiedy możliwe jest wznowienie postępowania?
Ponowne rozpatrzenie i rozstrzygnięcie sprawy jest możliwe w przewidzianej prawem sytuacji, gdy w postępowaniu prowadzącym do wydania decyzji pojawiło się dużo błędów. Wznowienie to sposób zaskarżenie decyzji ostatecznej, od której nie przysługuje odwołanie. Jest to możliwe, gdy:
- dowody okazały się fałszywe;
- wyjdą na jaw nowe istotne okoliczności lub dowody;
- decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;
- strona nie brała udziału w postępowania, ale nie z własnej winy.
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego
Najnowsze zmiany dotyczą uniemożliwiania unieważniania decyzji starszych niż 10 lat. Jeśli od wydania decyzji minęło 30 lat, nie wszczyna się postępowania unieważniającego. Nowelizacja dotyczy również wprowadzenia zmian w zakresie treści podań i sposobu ich wnoszenia. Nowością jest także uregulowanie dotyczące wnoszenia administracyjnych kar pieniężnych.
Kodeks postępowania administracyjnego – jego znajomość może przydać ci się w wielu sytuacjach życiowych. Załatwianie spraw w urzędach, konieczność otrzymania decyzji w danej sprawie, czy zaświadczenia to tematy dotyczące każdego obywatela. Warto pamiętać, który akt prawny reguluje kwestie starania się o uzyskanie decyzji, odwołania od niej, korzystania ze wsparcia mediatora.
Zobacz także:
- Kodeks postępowania administracyjnego – najważniejsze informacje o ustawie
- Nieobecna na rozprawie sądowej – konsekwencje zgodnie z kodeksem postępowania karnego
- Czym jest Kodeks wykroczeń i co zawiera?
- Kodeks etyki zawodowej komornika: najważniejsze zasady i normy postępowania
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy – co to za ustawa? Jakie jest prawo o aktach stanu cywilnego?
- Kodeks cywilny – zbiór przepisów do codziennego stosowania
