Polskie prawo konstytucyjne – definicja, zasady, instytucje publiczne. Co reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej?

Prawo konstytucyjne określa ustrój państwa oraz kompetencje poszczególnych organów administracji publicznej. Zagadnienia konstytucji obejmują również wolności i obowiązki obywateli. Ustawa zasadnicza to najważniejszy akt prawny w Polsce, ustalający ogólne ramy funkcjonowania kraju.

Prawo konstytucyjne nazywa się również prawem politycznym oraz prawem państwowym. Jego zapisy regulują kwestie ustrojowe, obecność i sposób funkcjonowania poszczególnych instytucji, a także powinności i prawa jednostki. Prawo konstytucyjne dokładnie wskazuje również źródła prawa w kraju, sposób jego tworzenia oraz hierarchię aktów prawnych. Rzecz w tym, że wiele zapisów ma ogólną formę. Brak precyzji daje pole to wieloznacznych interpretacji, a w konsekwencji nadużyć i manipulacji.

Prawo konstytucyjne – definicja akademicka i prawnicza

Konstytucja sama w sobie nie definiuje zakresu prawa konstytucyjnego. Objaśnienia pojawiające się w podręcznikach dla studentów prawa i administracji, a także innych opracowaniach, wynikają z treści i istoty ustawy zasadniczej. Nie należy się zatem specjalnie dziwić, że definicje prawa konstytucyjnego w różnych książkach oraz pozostałych źródłach brzmią nieco inaczej.

A jakie są ich cechy wspólne? Prawo konstytucyjne najczęściej definiuje się poprzez opis z traktatu społeczno-politycznego Jana Jakuba Rousseau. Umowa społeczna. Zasady prawa politycznego wyróżnia władzę i prawo boskie, kościelne, państwowe, sądownicze etc. Prawo polityczne – utożsamiane z konstytucyjnym – określa tam jako „zespół norm prawnych regulujących ustrój polityczny, społeczny i gospodarczy państwa”.

Prawo konstytucyjne i konstytucja – zasady, uchwalenie i zmiana konstytucji RP

Prawo konstytucyjne i kształt jego przepisów w Polsce określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Głosowanie obywateli w referendum miało miejsce 25 maja, a prezydent RP (wówczas Aleksander Kwaśniewski) podpisał ją 16 lipca. Ustawa zasadnicza weszła w życie 3 miesiące później. Zgodnie z obowiązującym od tego momentu prawem konstytucyjnym, w Polsce obowiązuje poniższa hierarchia aktów prawnych:

1. Konstytucja.
2. Ratyfikowana umowa międzynarodowa.
3. Ustawa uchwalona przez parlament.
4. Specjalne rozporządzenie prezydenta z mocą ustawy.
5. Rozporządzenia wykonawcze dla ustaw.
6. Samorządowe akty prawa miejscowego.

Do zmiany przepisów prawa konstytucyjnego w Polsce potrzeba 2/3 głosów w Sejmie i bezwzględnej większości w Senacie. W obu izbach konieczna jest obecność przynajmniej 50% ustawowej liczby parlamentarzystów. Terminy głosowań uzależnione są od tego, których rozdziałów konstytucji dotyczą nowelizacje. Prawo do przedstawienia stosownego projektu mają:

• grupa co najmniej 92 posłów;
• Senat;
• prezydent Polski.

Polskie prawo konstytucyjne – najważniejsze zasady

Konstytucja określa pewne wartości i cele, które ma realizować państwo oraz pozostałe akty prawne. Najistotniejsze zasady prawa konstytucyjnego mówią o:

• suwerenności i władzy zwierzchniej narodu;
• niepodległości i samostanowieniu RP w kategoriach politycznych, społecznych, ekonomicznych i militarnych;
• zgodności prawa z zasadami sprawiedliwości społecznej;
• trójpodziale władzy (władza ustawodawcza, władza wykonawcza i władza sądownicza);
• powoływaniu najważniejszych organów w państwie w drodze wyborów (republikańska forma państwa);
• reprezentowaniu obywateli przez władzę wybraną w demokratycznych wyborach;
• pluralizmie politycznym i równości wszystkich stronnictw;
• zakresie ingerencji państwa w sprawy gospodarcze (model społecznej gospodarki rynkowej).

Prawo wyborcze i inne składowe polskiego prawa konstytucyjnego

Co znajduje się w polskiej konstytucji? Doskonale obrazuje to sam spis treści i kolejne podpunkty w prawie konstytucyjnym. Są to:

1. Rzeczpospolita (organy władzy, symbole państwowe).
2. Wolności, prawa i obowiązki obywatela (godność człowieka, zasada równości wobec prawa):
3. zasady ogólne (obywatelstwo);
4. wolności i prawa osobiste (ochrona życia i prywatności, wolność wyznania i sumienia);
5. wolności i prawa polityczne (swoboda zrzeszania, udział w głosowaniach i referendach);
6. wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe (prawo własności, dostęp do wykształcenia, prawa lokatorów i dzieci);
7. środki ochrony wolności i praw (odszkodowania, zadośćuczynienia);
8. obowiązki (podatki, obrona kraju, dbałość o środowisko);
9. Źródła prawa (akty prawne i ich hierarchia);
10. Sejm i Senat (zasady funkcjonowania parlamentu):
11. wybory i kadencja (wybory powszechne co 4 lata);
12. posłowie i senatorowie (obowiązki i przywileje wynikające z mandatu);
13. organizacja i działanie (zwoływanie posiedzeń, tryby głosowania);
14. referendum (sposób zarządzania, warunki ważności);
15. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (prawa i obowiązku najważniejszej osoby w państwie);
16. Rada Ministrów i administracja rządowa (zadania, zasady desygnowania na premiera i ministrów w resortach);
17. Samorząd terytorialny (podział na jednostki, zakres odpowiedzialności);
18. Sądy i trybunały (podkreślenie ich niezależności i niezawisłości):
19. sądy (ramy funkcjonowania całego wymiaru sprawiedliwości);
20. Trybunał Konstytucyjny (rodzaje spraw, składy, 15 sędziów powoływanych na indywidualne, 9-letnie kadencje);
21. Trybunał Stanu (tryb powoływania, skład 19 osób spełniających kwalifikacje sędziowskie);
22. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa:
23. Najwyższa Izba Kontroli (zakres uprawnień, cykliczne sprawozdania przed instytucjami państwowymi);
24. Rzecznik Praw Obywatelskich (tryb powoływania, obowiązki);
25. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (ma stać na straży wolności słowa);
26. Finanse publiczne (tryb uchwalania budżetu, limit zadłużenia publicznego do 60% rocznego PKB);
27. Stany nadzwyczajne (wojenny, wyjątkowy lub klęski żywiołowej);
28. Zmiana konstytucji (kworum, tryb procedowania);
29. Przepisy przejściowe i końcowe (sposób przejścia do nowego porządku prawnego).

Chcesz poznać dokładną treść praw konstytucyjnych? Wystarczy, że kupisz konstytucję w księgarni, kiosku lub znajdziesz ją na rządowych stronach internetowych. Jeśli natomiast chodzi o zastosowanie jej w praktyce, wystarczy, że przypomnisz sobie spory polityków i prawników z ostatnich dwóch dekad w tym zakresie. Czasami bardziej liczy się to, kto interpretuje prawo konstytucyjne oraz wydaje wyroki bądź orzeczenia niż litera czy duch prawa.

Zobacz także:

• Ogólne zasady prawa konstytucyjnego w polsce
• Prawo i zdrowie: konstytucyjne gwarancje na ochronę naszego zdrowia
• Prawo wewnętrzne – hierarchia aktów prawnych w państwie. Jakie organy administracji publicznej tworzą prawo krajowe?
• Prawo międzynarodowe – czym jest? Jakie kwestie reguluje? Jaki jest europejski stosunek państw do publicznego prawa?
• Prawo administracyjne i Kodeks postępowania administracyjnego – definicje, zasady, źródła prawa administracyjnego
• Prawo dziecka – czym są prawa dziecka? Co mówi konwencja o prawach dziecka? Kim według prawa jest dziecko?