Prawo cywilne w Polsce. Podstawy prawne kodeksu cywilnego, część ogólna i postępowanie cywilne w praktyce

prawo cywilne

Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe i niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Obejmuje także stosunki cywilnoprawne z jednostkami organizacyjnymi ze zdolnością prawną. Poznaj źródła prawa cywilnego i jego najważniejsze zasady!

Osobami prawnymi w prawie cywilnym – czyli podmiotami prawa prywatnego – są związki ludzko-majątkowe, powołane do realizacji określonych celów, posiadające własną nazwę i siedzibę, posiadające osobowość prawną. Natomiast jednostkom organizacyjnym, które takowej osobowości nie posiadają, zdolność do czynności prawnych przyznaje się w drodze odrębnych ustaw. Prawo cywilne obejmuje firmy, spółki, partie polityczne, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe, związki małżeńskie i inne stosunki rodzinne. Zawarte w nim normy prawne dotyczą relacji pomiędzy podmiotami autonomicznymi, pomiędzy którymi nie występuje zależność podporządkowania. Dowiedz się więcej.

Prawo cywilne – definicja, zakres uregulowań, podmioty, podstawy prawne

Prawo cywilne stanowi jedną z głównych części prawa wewnętrznego w państwie. Kształtuje stosunki cywilnoprawne, a także wyznacza granice autonomii ich podmiotów – wszystko z uwzględnieniem interesu powszechnego. Specjaliści prawa i administracji wyróżniają od 5 do 10 podstawowych gałęzi prawa cywilnego. Brak zgodności co do systematyki wynika głównie z obecności odrębnych kodeksów oraz różnej oceny równości stron w poszczególnych dziedzinach. Najczęściej spotykany podział obejmuje:

  • część ogólną;
  • prawo rzeczowe;
  • prawo zobowiązań;
  • prawo spadkowe;
  • prawo rodzinne.

Jako część prawa cywilnego niektórzy uznają również:

  • prawo na dobrach materialnych (czyli własności intelektualnej);
  • prawo pracy;
  • prawo handlowe;
  • prawo rolne;
  • prawo spółdzielcze.
Przeczytaj:  Jazda rowerem po alkoholu 2022. Ważne informacje dla miłośników jednośladów

Źródła prawa cywilnego

Najważniejsze przepisy prawa cywilnego zawiera ustawa Kodeks cywilny, którą Sejm uchwalił 23 kwietnia 1964 roku. Umieszczone tam regulacje, wraz z późniejszymi zmianami, wpływają na wiele aspektów codziennego życia obywateli, przedsiębiorców oraz instytucji. Pozostałymi źródłami prawa cywilnego są m.in.:

  • Kodeks rodzinny i opiekuńczy;
  • Kodeks postępowania cywilnego;
  • Kodeks pracy;
  • ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych;
  • prawo upadłościowe i naprawcze;
  • prawo wekslowe;
  • prawo czekowe;
  • ustawa o księgach wieczystych i hipotece;
  • ustawa o własności lokali;
  • ustawa o gospodarce nieruchomościami;
  • prawo własności przemysłowej.

Część ogólna Kodeksu cywilnego

Zawiera zagadnienia wspólne dla wszystkich przepisów z zakresu prawa cywilnego. Regulacje dotyczą przede wszystkim poszczególnych czynności prawnych, zdolności prawnych oraz zasady ochrony dóbr osobistych. Warto podkreślić, iż prawo cywilne dotyczy sytuacji, w których nie występują żadne nakazy czy inne formy przymusu ze strony instytucji i organów państwowych.

Prawo cywilne – prawo rzeczowe

Tutaj znajdują się wytyczne odnośnie prawa własności do rzeczy ruchomych oraz nieruchomości. W tym takie kwestie, jak:

  • dokumentacja konieczna do ustanowienia, modyfikacji bądź wygaśnięcia praw własnościowych;
  • stany prawne nieruchomości i rzeczy;
  • udziały w rzeczach i nieruchomościach;
  • ramy transakcji rzeczowych i przeniesienia prawa własności;
  • zasiedzenie.

Prawo zobowiązań prawa cywilnego

Zbiór przepisów wyznaczających ramy dla wszelkich relacji i czynności o charakterze majątkowym. Prawo cywilne reguluje tutaj przede wszystkim sposób świadczenia usług, wymiany dóbr oraz źródła i treści zobowiązań. Normy z tego zakresu decydują o:

  • rodzajach świadczeń;
  • dopuszczalnym kształcie umów sprzedaży, pożyczki, najmu, spedycji;
  • czynach niedozwolonych;
  • konsekwencjach niewykonania zobowiązania;
  • okolicznościach przedawnienia roszczeń i wygaśnięcia zobowiązań.

Prawo spadkowe w prawie cywilnym

Określa wszelkie możliwe zasady dziedziczenia. Począwszy od ustalenia osób ustawowo uprawnionych do spadku, przez warunki spisania i ważności testamentu, aż po wymogi prawne zrzeczenia się spadku. Prawo cywilne wyraźnie podkreśla, że odziedziczyć majątek można po zmarłej osobie fizycznej. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nie mogą zostać spadkodawcą – rozporządzanie majątkiem odbywa się zupełnie inną drogą.

Przeczytaj:  Międzynarodowe Prawo Humanitarne konfliktów zbrojnych – czego należy przestrzegać? MPH – co określa?

Prawo cywilne – prawo rodzinne

W Kodeksie cywilnym znajdują się przepisy wpływające na formalną stronę związków małżeńskich, czynności dopuszczalne przy określonym stopniu pokrewieństwa, a także ustanawianie kurateli lub zewnętrznej opieki. Chodzi tutaj głównie o kwestie prawnorodzinne oraz majątkowe. Z kolei w Kodeksie rodzinnym przeważają normy dotykające relacji osobistych typu niemajątkowego.

Prawo cywilne – zasady oraz pojęcia, które warto znać i zrozumieć

Obowiązujące ramy postępowania cywilnego nakładają konkretne obowiązki i wymogi formalne. Niestety, ich stosowanie w praktyce przysparza wiele problemów osobom bez specjalistycznego wykształcenia i doświadczenia. Prawu cywilnemu nie można odmówić rozbudowania – sam Kodeks cywilny liczy blisko 250 stron, a to przecież tylko jedno z wielu źródeł prawa w tej dziedzinie. Z treści poszczególnych aktów warto wyodrębnić następujące kwestie:

  • zakaz nadużywania prawa, które byłoby niezgodne z jego gospodarczo-społecznym przeznaczeniem, naruszałoby zasady współżycia społecznego oraz naruszało równowagę interesów indywidualnych;
  • konieczność udowodnienia pewnych faktów i okoliczności spoczywa na stronie, która na ich podstawie dochodzi skutków prawnych (zasada ciężaru dowodu w prawie cywilnym);
  • brak retroakcji – prawo i ustawy nie działają wstecz, chyba że mają uzasadniony cel oraz odpowiednią treść;
  • domniemanie dobrej wiary. Skutki prawne mogą zależeć od stanu psychicznego, to jest dobrej bądź złej wiary strony. Wprawdzie prawo cywilne nie zawiera ich dokładnej definicji, to zgodnie z kodeksem cywilnym przyjmuje się „pozytywne” intencje za punkt wyjścia.

To zaledwie ogólny zarys regulowanych prawnie norm majątkowych i nie tylko. Prawo cywilne jest bardzo złożone, a kolejne uchwalane przepisy i ustawy nie ułatwiają jego zrozumienia przez „zwykłych obywateli”. Dlatego czasami lepiej poradzić się kompetentnego prawnika, niż zaufać swojej intuicji – czy wręcz rozumowi. Dla własnego dobra i bezpieczeństwa.

Zobacz także:

Przeczytaj:  Czym jest prawo medyczne? Przepisy lekarskie określone w prawie medycznym i ochrona zdrowia pacjentów
Gabriel Kowalczyk
Student ostatniego roku prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na wydziale Prawa i Administracji. W tygodniu po zajęciach pracuje jako stażysta w kancelarii prawnej, a w weekendy udziela korepetycji z angielskiego. W wolnym czasie czyta książki i wychodzi z przyjaciółmi na miasto.

Podobne artykuły

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Więcej w Prawo