Kodeks pracy jest aktem prawnym zawierającym przepisy obowiązujące pracodawców i pracowników. Reguluje kwestie praw i obowiązków stron umowy, w tym wynagradzania, czasu pracy czy urlopów. Sprawdź, co jeszcze zawiera ustawa!
Kodeks pracy jest podstawowym i najważniejszym aktem prawnym w systemie prawa pracy. Składa się z 15 działów, z których każdy poświęcony jest innemu, ważnemu zagadnieniu związanemu z zatrudnianiem pracowników oraz wykonywaniem przez nich pracy. Akt w całości poświęcony jest jedynie pracodawcom i pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych, obowiązuje Kodeks cywilny.
Czym jest Kodeks pracy?
Prawo pracy jest działem prawa, który ma za zadanie porządkować relacje między pracodawcą i pracownikiem, wyznaczając ścisłe zasady dotyczące zatrudniania oraz wykonywania pracy. Podstawowym dokumentem, w którym zebrano przepisy prawa pracy jest Kodeks pracy. Jak głosi zapis w Konstytucji, również praca znajduje się pod nadzorem państwa – stąd konieczność wyznaczenia zasad, na podstawie których działają obie strony. Kodeks pracy jest zbiorem przepisów wykonawczych i powstał w zgodzie z dyrektywami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.
Jak zbudowany jest Kodeks Pracy?
Akt składa się z 15 tematycznych części, odnoszących się do różnych zagadnień prawa pracy. Pierwszy z nich wyjaśnia, czym jest stosunek pracy, a kolejny porusza kwestie wynagradzania oraz wszelkich dodatkowych świadczeń. Co zawierają pozostałe działy Kodeksu?
- wykaz obowiązków pracownika i pracodawcy;
- zasady ponoszenia odpowiedzialności materialnej przez pracownika;
- regulacje dotyczące wymiaru czasu pracy;
- zasady udzielania urlopów pracowniczych;
- uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem;
- zasady zatrudniania młodocianych;
- kwestie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
- zagadnienia dotyczące układów zbiorowych pracy;
- zasady rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy;
- kwestie odpowiedzialności pracodawcy za naruszenie praw pracownika;
- zasady przedawniania się roszczeń.
Kogo obowiązuje Kodeks?
Prawo pracy obowiązuje każdego pracownika wykonującego obowiązki na podstawie porozumienia o pracę, ale również powołania lub wyboru oraz mianowania i umowy spółdzielczej (art. 2). Przepisy te nie dotyczą osób działających na podstawie umowy cywilnoprawnej. W tym przypadku zastosowanie mają przepisy Kodeksy cywilnego. W myśl przepisów zawartych w Kodeksie pracodawcą jest natomiast jednostka organizacyjna czy osoba fizyczna, która zatrudnia pracowników.
Kodeks a wynagradzanie za pracę
Kodeks stoi na straży praw pracownika w zakresie wynagradzania. Rozdział 2 § 1 mówi, iż jego wypłaty powinno się dokonywać raz w miesiącu, w stałym terminie, nie później niż do 10. dnia każdego miesiąca. Co więcej, nie może być ono niższe niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Najważniejsze informacje na temat pracy i płacy powinny zostać zapisane w umowie zawieranej między stronami.
Prawa i obowiązki pracownika
Kodeks zawiera wykaz najważniejszych obowiązków i praw pracownika. Pracownik zobowiązuje się m.in. do sumiennego wykonywania swojej pracy, stosowania się do poleceń przełożonego i przestrzegania czasu pracy. Jednocześnie musi postępować zgodnie z wewnętrznymi przepisami firmy, chronić mienie i pozyskiwane informacje. Do jego obowiązków należy również stosowanie się do zasad współżycia społecznego.
Zastanawiasz się, czy tzw. dresscode może być zawarty w umowie lub w kodeksie pracy? Nie zawracaj sobie tym głowy, wejdź na stronę: https://modnywieszak.pl/jak-sie-ubrac-do-pracy
Jakie prawa ma pracownik?
W Kodeksie zapisano również prawa każdego pracownika. Do najważniejszych należą:
- prawo do wypoczynku;
- godziwej płacy;
- poszanowania godności.
Pracownik ma prawo do równego traktowania w zatrudnieniu – bez względu na płeć, ma równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków. Nie można go dyskryminować, niezależnie od tego, jakie wyznaje poglądy, jakiej jest płci, rasy i pochodzenia, czy pracuje w pełnym lub w niepełnym wymiarze godzin. Wszyscy pracownicy mają być traktowani przez pracodawcę na takich samych zasadach.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca, przyjmując pracownika do pracy, musi poinformować go o zakresie obowiązków, uprawnieniach i sposobie świadczenia pracy. Jednocześnie ma obowiązek zapewnić mu odpowiednie stanowisko pracy i zadbać o terminowe wypłacanie pensji. Pracodawca powinien umożliwić podnoszenie kwalifikacji zawodowych, odpowiada również za obiektywną i sprawiedliwą ocenę podwładnych.
Kodeks skarbnicą wiedzy dla pracownika
Dział 1 zawiera tzw. przepisy ogólne, w dziale 2 Kodeksu pracownik znajdzie informacje na temat stosunku pracy – sposobie zawarcia umowy, okresie wypowiedzenia umowy, danych osobowych, które pracodawca ma prawo pozyskiwać. W tej części k.p. zapisano również przepisy dotyczące rozwiązania porozumienia. Kwestie wynagrodzeń omówione zostały w kolejnej części Kodeksu. Przepisy związane z urlopami uporządkowane zostały w dziale 7 – wymiar urlopu obliczany jest na podstawie stażu pracy. Kolejny dział zawiera zasady udzielania urlopów macierzyńskich, ojcowskich. W tym miejscu znajduje się również istota informacja o zakazie zwalniania z pracy ciężarnych pracownic.
Rodzaje umowy o pracę
Kodeks przewiduje możliwość nawiązania umowy na czas próbny, określony oraz nieokreślony (bezterminowa), a także na zastępstwo oraz na czas wykonywania pracy. Okres próbny nie może trwać dłużej niż 3 miesiące. Jak powinno być skonstruowane porozumienie między stronami? Prawidłowa umowa zawiera informacje na temat:
- rodzaju pracy;
- sposobie rozwiązania porozumienia;
- terminie rozpoczęcia pracy;
- miejscu wykonywania obowiązków;
- wymiarze czasu;
- wynagrodzeniu za pracę.
Warto pamiętać, że Kodeks określa, iż czas pełnienie obowiązków nie może przekraczać 8 godzin na dobę, co oznacza 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy.
Dlaczego warto znać Kodeks?
Każdy pracownik powinien znać zarówno swoje prawa, jak i ciążące na nim obowiązki wynikające z podjęcia pracy i podpisania porozumienia. Warto również śledzić na bieżąco zachodzące zmiany w Kodeksie. Nowe przepisy wynikają najczęściej z konieczności dostosowania prawa np. do unijnych dyrektyw. Kolejne modyfikacje mają prowadzić do poprawy warunków pracy i zwiększenia poczucia bezpieczeństwa pracowników.
Znajomość przepisów pozwala na ocenienie, czy konstrukcja porozumienia jest prawidłowa, nie zawiera żadnych nieprawidłowości. Kodeks służy ochronie interesów zarówno pracownika, jak i pracodawcy, dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości warto do niego sięgać i podpierać się zawartymi w nim przepisami szczegółowymi.