Dozór elektroniczny (SDE) to instytucja, która pojawiła się w Polsce w 2009 r.. Skazani często ubiegają się o możliwość odbywania kary w SDE z uwagi na możliwość uniknięcia odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach izolacji więziennej, jednocześnie zachowując pracę. Z dniem 01 stycznia 2023 r. weszła w życie nowelizacja przepisów Kodeksu karnego wykonawczego (dalej: kkw), która wprowadziła zmiany również w kwestii dozoru elektronicznego, co może znacząco wpłynąć na ilość udzielanych przez sądy zezwoleń.
Przesłanki czysto formalne, które w wyniku nowelizacji nie uległy zmianom, a które skazany musi spełnić aby uzyskać zezwolenie na SDE, to posiadanie miejsca stałego pobytu, zgoda osób wspólnie zamieszkujących oraz odpowiednie warunki techniczne. Postępowanie w przedmiocie wyrażenia zgody na dozór elektroniczny prowadzone jest przed sądem penitencjarnym, tj. sądem okręgowym w okręgu którego skazany przebywa. Wykazanie zatem ww. przesłanek kluczowe jest właśnie przed tym sądem, a nie przed sądem, który orzekał w sprawie kary oskarżonego.
Niemniej, do ww. katalogu przesłanek należy również taka, o której spełnienie oskarżeni oraz ich obrońcy starają się jeszcze w toku postępowania głównego. Mianowicie, aby sąd wyraził zgodę na SDE, kara orzeczona wobec skazanego nie może przekroczyć 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Nowelizacja ze stycznia 2023 r. przyniosła jednakże zmiany, a co za tym idzie, również możliwe zwiększenie ilości udzielanych przez sądy zezwoleń na SDE. Obok przesłanki stanowiącej ograniczenie czasowe orzeczonej kary do 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, dodano zapis zgodnie z którym SDE może być zastosowany również jeśli „wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego”. W praktyce oznacza to, że wyroki sądów karnych nawet jeśli będą surowsze (do 3 lat pozbawienia wolności), to i tak nie będą przekreślać szansy na dozór, jeśli skazany odbędzie w zakładzie karnym odpowiednią część kary, a pozostanie mu do odbycia 6 miesięcy lub mniej.
Kolejną zmianą, która obowiązuje od 01 stycznia 2023 r., jest zmiana brzmienia przesłanki ocennej. Dotychczas, skazany musiał udowodnić przed sądem penitencjarnym, że orzeczenie SDE będzie wystarczające dla osiągnięcia celów kary. Teraz, to w gestii sądu odmawiającego zezwolenia, będzie wykazanie że jego zdaniem nie została spełniona przesłanka zgodnie z którą „odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary.”. W uzasadnieniu do projektu zmian czytamy bowiem, że „W zakresie drugiego rozwiązania należy wskazać, że jego celem jest spowodowanie, by sąd penitencjarny, odmawiający zezwolenia na odbycie kary w SDE, był zobowiązany do wskazania i uzasadnienia przyczyn takiej odmowy. W obowiązującym stanie prawnym to skazany winien uzasadnić, że cele kary zostaną osiągnięte „pomimo” zastosowania SDE, a sąd penitencjarny może podjąć decyzję arbitralnie.”.
Istotnym novum w przepisach, jest również umożliwienie wydawania zezwoleń przez komisję penitencjarną, m.in. jeśli skazany odbywa już karę w zakładzie karnym, orzeczona kara nie przekracza 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz nie zachodzą warunki recydywy. Szczegółowy katalog przesłanek został wymieniony w art. 43lla kkw.
Ponadto, w posiedzeniu w przedmiocie udzielenia zezwolenia na dozór elektroniczny dalej obowiązkowa będzie obecność prokuratora. Wzmocni się jednak jego pozycja, albowiem dotychczas sprzeciw prokuratora był jedynie przedstawieniem stanowiska wobec sądu. Teraz „Jeżeli prokurator oświadczy, najpóźniej na posiedzeniu po ogłoszeniu postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, że sprzeciwia się udzieleniu zezwolenia, postanowienie, o którym mowa w art. 431h § 1, staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia.”.
Na uwadze należy również mieć zmianę, która co prawda nie dotyczy jedynie spraw o dozór elektroniczny, ale ma wpływ na wykonywanie kary, tj. fakt że sąd co do zasady nie wzywa już skazanego do stawienia się w określonym miejscu i czasie. Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd poleci zatrzymać i doprowadzić do aresztu śledczego. Jest jednakże możliwość złożenia wniosku o wezwanie do stawienia się i jego uwzględnienie, jeśli sąd stwierdzi że dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego uzasadniają przypuszczenie, że skazany stawi się na wezwanie. Ważne jest zatem szybkie i sprawne działanie – złożenie wniosku o wezwanie skazanego do stawienia się oraz wniosku o wstrzymanie wykonania kary (art. 9 § 4 kkw). Jeśli w zakresie obu wniosków sąd wyda pozytywne decyzje, wtedy można już stosunkowo spokojnie oczekiwać na rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku o dozór.
Co zatem w praktyce oznaczają powyższe zmiany? Z jednej strony, prawdopodobnie dojdzie do rozluźnienia zakładów karnych, ponieważ przepisy pozwalają udzielać SDE szerszemu gronu osób, a ponadto nakładają na sądy powinność szczegółowego uzasadniania postanowień odmawiających udzielenia SDE. Po drugie, nowe przepisy mogą niejako usprawnić postępowania, ponieważ znaczna część wniosków o SDE może być rozpatrywana również przez komisję penitencjarną. Teoretycznie sądy penitencjarne mają 30 dni od dnia wpływu wniosku na wydanie postanowienia, jednak w praktyce bywa różnie. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że nowe przepisy przyniosą realne usprawnienia procesowe.
Artykuł promocyjny
Zobacz także:
- None Found
